Adoptimi

Kur rracat ndërthuren…
Kushoja Adoptimi Kidnapimi Tërheqja pas emrit	A janë paragjykimet e njerëzve apo gjenet, ato që përcaktojnë sjelljet e njerëzve në rraca të ndryshme, në marrëdhëniet e tyre me njëri-tjetrin? Një pikëpyetje që të bën të mendosh… — Histori të vërteta, të kthyera në tregime.

Adoptimi

– tregim
“Ha, ha, haaa…”, qeshte Shpresa si me vete, “po më mby­sin danezët… shih çfarë thotë?” “E kush të vret në Danimarkë?! Këta po na mbajnë me bukë pa punuar, e jo më të na vrasin… ha, ha, haaa…”.

E kishte fjalën për një grua të moshuar me origjinë nga Shqipëria, e cila ishte martuar në kohën e saj me një shqiptar të Maqedonisë, pasi ishte arratisur që në kohën e komuniz­mit për në ish-Jugosllavi, e që tani ndodhej në Kopenhagë. Burri kishte kohë që i kishte vdekur, por i kishte lënë mjaft para gruas së tij. Ajo, tashmë e vetmuar, vazhdonte të banon­te në apartamentin e saj në Christianshavn, një lagje në qen­dër të Kopenhagës, jo shumë larg lagjes së famshme Chris­tiania, e njohur për veçantinë e saj, pasi banorët në Christi­anias jetojnë në një “komunitet primitiv”, si një qeveri më vete, ku tregtohen lirshëm edhe bimët narkotike.

Shpresa tregonte historinë e asaj gruaje të braktisur nga jeta, dhe thoshte se ajo kishte rrjedhur nga trutë. Vuante nga paranoja, sikur danezët donin ta vrisnin, meqë donin t’i merrnin asaj apartamentin që kishte, dhe ta dërgonin atë në një azil pleqsh. Por gruaja e moshuar, nuk dëshironte ta linte apartamentin, të cilin e pati blerë me kohë ajo e burri i saj. Aty kishte kujtimet më të bukura, që ruante në kujtesë nga jeta me burrin e saj. Për më tepër, apartamenti ishte tashmë pronë e saj, dhe ndonëse nuk kishte trashëgimtarë, prapë se prapë, ajo donte ta mbante apartamentin deri në vdekje.

Gjëra të çuditshme kishin filluar t’i ngjanin gruas së gjorë në atë apartament, shqetësime gjatë fjetjes, saqë i shfa­qeshin figura para syve, sikur dikush i hynte asaj pa leje në shtëpi, dhe kishte frikë se donin t’ia vidhnin të gjitha paratë. Kishte disa muaj që nuk ndjehej mirë në krevatin e saj. Ndjente një shqetësim të përgjithshëm në të gjithë trupin, dhe kishte filluar të hynte si stofi në ujë. Nuk e kuptonte se pse po dobësohej ashtu pa pritur, trupi i ziente, dhe një panik i brendshëm e kishte pushtuar me të drejtë.

“Ja, kam para mjaft!” i kishte thënë ajo Shpresës, e cila bënte shaka, pasi ajo i dukej padyshim si e çmendur dhe paranoja e saj krejt e pabazë. “Si nuk m’i dha mua pak pa­re…”, thoshte Shpresa duke qeshur. Gruaja e moshuar kishte humbur diku. Ndoshta e kanë mbyllur në ndonjë azil pleqsh, kush e di?! Shpresa vetëm sa qeshte me të…

* * *

Pasi kishte kryer fakultetin e gjuhë-letërsisë shqipe në Prishtinë, Shkëmbi u martua me shkuesi me Shpresën. Shpresa kishte përfunduar vetëm shkollën tetë-vjeçare, por rridhte nga një familje e mirë dhe e njohur e Podujevës – familje e pashait të dikurshëm të asaj zone. Mbante mbiem­rin e Pashait, që në kohën e pushtimit osman, dhe familja ishte e madhe dhe kishte traditë në ruajtjen e zakoneve më të mira shqiptare. Dy vëllezërit e Shpresës merreshin me tregti, të cilët u dëmtuan shumë nga lufta e fundit në Kosovë, por e rimorën veten shumë shpejt pas luftës.

Ngaqë Shpresa kishte qenë e pafat dhe nuk kishte mundur të lindte fëmijë, vëllai i saj Naumi kishte rënë dak­ord me të shoqen, që të bënin një fëmijë për motrën e tij. Një fëmijë i gjakut të saj, do ishte si fëmija i saj, dhe Shpresa nuk kishte se si të mos gëzohej pa masë nga kjo dhuratë e jetës. Bashkë me të shoqin, ata prisnin lindjen e fëmijës, për të cilin doktorët kishin thënë se do të ishte djalë.

Dhe djali lindi, e shumë shpejt pas lindjes, e ëma e tij e hoqi nga duart, që të mos krijonte lidhje me të birin, meqë kishin vendosur t’ia falnin Shpresës. Gjetën një rrugë dhe ashtu të mitur, Çlirimin e sollën në Kopenhagë. Familja e Shkëmb Gjakovës kishte gëzimin e jetës. Nuk i kishin tre­guar askujt për të, e kishin mbajtur top sekret derisa e sollën në Kopenhagë, në duar të sigurta. Nuk ishte e lehtë kjo, por ja që ia dolën me sukses. Ata u bënë me fëmijë. Vuajtjet e sakrificat e jetës u shpaguan, dhanë rezultat papritur më në fund, dhe tani Shpresa do të kishte me se të merret. Ajo do e rriste djalin e vëllait të saj, sikur të ishte djali i saj. Nuk bënë ndonjë bujë të madhe si fillim, vetëm se u treguan miqve të tyre më të afërt, të cilët u gëzuan për këtë lajm të mirë.

Çifti në fjalë, që tashmë i kishte kaluar të dyzetat, nuk e dinte se sa vështirë do të ishte adoptimi i Çlirimit. Në Koso­vë, kjo do ishte një formalitet i thjeshtë dhe Shkëmbi me të shoqen do të shkonin në gjendjen civile dhe do e regjistronin Çlirimin si fëmijën e tyre, pa shumë probleme. Fëmija do të rritej pa e hetuar fare, se kush qenë prindërit e tij të vërtetë, dhe do i donte prindërit e rinj, sikur ata të ishin vërtetë prindërit e tij biologjikë. Kjo ka shumë rëndësi për botëkup­timin shpirtëror të një fëmije dhe stabilitetin e tij në jetë.

Në atë kohë, ata nuk e dinin se autoritetet daneze, që merreshin me këtë punë në Presidiumin e Kopenhagës, krijo­nin një thes me letra burokratike për një adoptim, dhe adop­tim nuk bënin. E ku ta dinin ata, as që u shkonte në mend diçka e tillë. Danimarka i kishte mbajtur me bukë, strehim dhe gjitha të mirat, në një periudhë gati 10 vjeçare, pa punu­ar asnjë ditë, e pse duhej t’ua shpërblente tani në këtë meny­rë? Ata do i shpjegojnë autoriteteve se fëmija qe falur, dhe si i tillë edhe procedurat duhej të kryheshin pa problem. Dhe danezët janë racë e zgjuar dhe do i kuptojnë me patjetër.

Shkëmbit i shkoi në mendje të kontaktonte avokaten Birthe, e cila e kishte mbrojtur në kërkesën e tij për azil politik. Ndonëse atij i mori 6 vjet për të marrë qëndrimin në Danimarkë bashkë me të shoqen si azilantë politikë, prapë se prapë, në fund të fundit, ata e patën marrë qëndrimin ash­tu siç duhej. Kështu do të vepronin edhe me adoptimin.

Pasi bisedoi në telefon me Birthen, ajo i tha atij se çësh­tja ishte paksa e ndërlikuar dhe jashtë traditës së adoptime­ve. Ndonëse fëmija është i falur, para autoriteteve ky fëmijë duhej të paraqitej si fëmijë pa shtëpi dhe të dorëzohej tek autoritetet që merreshin me azilantët, pasi kështu fëmija mund të marrë qëndrim në Danimarkë dhe më pas ata mund të përkujdeseshin gjatë gjithë kohës për të.

“Unë nuk e lëshoj fëmijën tim nga dora” – përsëriste pa pushim Shpresa. “Avokatja Birthe mund të na gënjejë…” – i thoshte ajo të shoqit, i cili mundohej ta qetësonte.
“Mirë pra, do të shkoj e do të flas me Birthen në zyrën e saj. Po lë një takim me të. Eja edhe ti.” Dhe kështu bënë.

“Mos guxoni t’i thoni autoriteteve se fëmija është falur, se ato do jua kthejnë fëmijën në Kosovë menjëherë, edhe pse është gjendje lufte atje!” – e paralajmëroi avokatja Birthe Shkëmbin me rreptësi, gjatë bisedës në zyrën e saj.

“Po ç’të keqe ka, fëmija është lindur vetëm për ne, dhe ne duam ta adoptojmë atë…” – foli Shkëmbi me një zë të leh­të, siç e kishte zakon të fliste. “Atëherë, e kam problem me gruan, kjo nuk pranon ta lëshojë fëmijën nga dora… ti e di si janë gratë…” – foli ai si me takt, duke treguar nga gruaja.

“Jo, jo! Këtë nuk duhet ta pohoni kurrë. Fëmijë i falur, kujt i hyn në kokë kjo tek Presidiumi i Kopenhagës? Askujt! Kush të falë fëmijë? Ju duhet ta dorëzoni fëmijën në azil, dhe ta mbani atë njëkohësisht e të përkujdeseni për të, meqë ai është i vogël. Këtë punë e rregulloj unë. Kështu që fëmija nuk do të kthehet prapa, se ligji e merr në mbrojtje si individ dhe ju e mbani fëmijën për vete…” – sqaronte avokatja Birthe, e cila fliste me qetësi e kompetencë, për të krijuar konfidencë dhe e mbylli bisedën duke thënë: “Në këtë mënyrë, fëmija do të marrë më shumë mbështetje nga enti social…”

Kjo e fundit i pëlqeu dhe i bëri më shumë përshtypje Shkëmbit, dhe e bindi atë, se argumentet e Birthes ishin të drejta. Për më tepër, ky ishte edhe argumenti më i fortë, që ia mbushi mendjen Shpresës, e cila natyrisht që donte para për fëmijën e mitur, pasi fëmija kishte shpenzimet e veta. Aq më tepër që, konfidenca e dhënë nga avokatja Birthe në atë moment, e bëri të veten. “Është grua e zonja kjo!” mendoi Shkëmbi me vete. Ashtu mendoi edhe Shpresa.

* * *

Procedurat e azilit i mori përsipër avokatja Birthe dhe brenda 7 muajsh, Çlirimi e mori qëndrimin si azilant politik në Danimarkë, ashtu siç e kishte qëndrimin edhe Shkëmbi me të shoqen. “A qerratai i babit, babaluqi i babit” – i tha Shkëmbi të shoqes, “pa i dalë dhëmbët akoma, ai është poli­tikan, si i ati!”. E kishte fjalën për veten.

Pas pak javësh, Çlirimi u pajis edhe me pasaportë da­neze, se prindërit e tij të rinj donin të udhëtonin… Surprizë. Atij i dhanë direkt pasaportë daneze, jo pasaportë azili. Pra, atij ia dhanë menjëherë nënshtetësinë daneze. Kjo ishte diç­ka e mrekullueshme. Ku po don më mirë, me një pasaportë evropiane në xhep, Çlirimi do i kishte rrugët e hapura. Por se pse ia prishi humorin të dyve mbiemri i tij. Në pasaportë figuronte emri Çlirim Dugolli, e jo Çlirim Gjakova.

Avokatja Birthe i sqaroi të dy, në një darkë në shtëpinë e tyre, se procedurat ligjore ishin të tilla, që fëmija do të ma­rrë mbiemrin e prindërve biologjikë, pasi ata janë prindërit e vërtetë. Më vonë do të fillojmë adoptimin, kur ju të mësohe­ni me fëmijën dhe ndoshta autoritetet do e justifikojnë mo­shën tuaj, pasi duhet edhe një moshë e caktuar për të qenë në gjendje të adaptosh, që fëmija të mos e kuptojë, se prindë­rit adoptivë nuk qenkan prindërit e tij të vërtetë.

Avokatja kompetente Birthe fliste një gjuhë të ndër­likuar, dhe njohuritë e Shkëmbit në gjuhën daneze nuk ishin aq të gjëra, sa të kuptonte çdo fjalë të avokates, por merrej vesh mirë me të. Ndërlikimi i fjalëve në një gjuhë të huaj e ngrinte avokaten në një shkallë sipërore, dhe teksa përtypte me delikatesë kafshatën e flive, që kishte përgatitur Shpre­sa, Shkëmbi iu kthye të shoqes dhe i tha: “Gjynah që kjo alamet gruaje rri e pamartuar…”. Pastaj vazhdoi po shqip:

“A e sheh moj grua, sa të zgjuar janë danezët, i kanë menduar të gjitha! Popull i zgjuet bre!”
“Po, po të gjitha…” – pohoi Shpresa disi me dyshim.

* * *

Një ndjenjë e brendshme nëne e brente Shpresën, për mënyrën se si u trajtua fëmija i vëllait të saj. Nuk i dukej normale. Ndonëse Shkëmbi, herë pas here ia mbyllte gojën: “Dreqi e mori, na çave kokën me këta dyshimet e tua! Asgjë e keqe nuk ka ndodhë, as ka për të ndodhë! Po, mjaft tani!”

Pasi Çlirimi e mori qëndrimin, çiftit Gjakova i erdhi një letër nga enti social, për ta çuar fëmijën në çerdhe. Por Shpresa nuk pranoi. “Në kopsht po, por jo në çerdhe” – i tha ajo Shkëmbit. Dhe Shkëmbi u pajtua. Ai shkoi një ditë dhe i sqaroi ata të komunës për këtë çështje.

“Meqë gruaja është në shtëpi gjithë kohën, le ta rrisë ajo vetë fëmijën, sa është i vogël… Në kopsht do e dërgojmë, por jo në çerdhe” – u tha ai atyre, dhe komunarët u pajtuan.

Shkëmbi u kthye në shtëpi i kënaqur, “a e sheh moj grua, se ua di gjuhën unë atyre të sociales?! Urtë e butë, si qengji i mirë…” – i tha ai Shpresës i kënaqur. Kur Çlirimi mbushi dy vjet, me ndërhyrjen e komunës, erdhi një familje daneze, një çift burrë e grua pa fëmijë, dhe ata shprehën dëshirën, që të njiheshin më afër dhe të lidhnin miqësi me familjen nga Kosova. Shkëmbi dhe Shpresa u gëzuan naty­risht për këtë përkujdesje të autoriteteve dhe e panë këtë rast si shans të madh për të ushtruar sado pak edhe gjuhën daneze. Në të vërtetë bënin një jetë thuajse të izoluar, larg shoqërisë daneze, vetëm se takoheshin ndonjëherë me shqip­tarët e Kopenhagës. Vazhduan për disa kohë vizitat e ndër­sjella dhe shtronin darkë për njëri-tjetrin në shtëpitë e tyre respektive. Një ditë prej ditësh, çifti danez shpehu dëshirën për ta mbajtur Çlirimin për nja një javë me pushime tek shtëpia e tyre. Ishin për darkë tek familja daneze. Shkëmbi si burrë i pa të keq e babaxhan, me besë shqiptare, tha se nuk kishte gjë të keqe në këtë mes, pse të mos rrijë?

“Çlirimi mund të rrijë… si thua ti moj grua?” – dhe shi­koi nga Shpresa.
“Jo, kurrë, Çlirimi është i vogël… Kur të rritet, tjetër gjë.” – ia ktheu Shpresa prerë, e cili kishte instinktin e nënës.
“S’ka asgjë të keqe,” – tha Inge, e shoqja e Stenit. “Çlir­imi mund të rrijë dy javë tek ne, dy javë tek ju. As ne nuk kemi fëmijë…”
“Jo, jo, në asnjë mënyrë!” – kundërshtoi Shpresa dhe u ngrit në këmbë, kapi Çlirimin për dore dhe u nis për nga dera e daljes, pa parë fare nga Shkëmbi.

Bashkëbisedimi u acarua disi, pasi çifti danez u ndje i fyer tashmë nga ky mosbesim arrogant i Shpresës dhe Steni u ngrit në këmbë e tha:

“Po ne jemi miq, ju andej nga Kosova keni edhe zakone të mira, si psh. zakoni i besës… A mos e keni harruar atë?” – u drejtua ai nga Shpresa, me fjalët e tij prekëse.

“Jo, faleminderit, djali është i vogël, dhe kam frikë se nuk ndjehet mirë po ndërroi ambient familjar… nuk ka asgjë personale këtu me ju, as punë bese…” – u kthye menjëherë për të sqaruar Shpresa. Se nga i dilnin këto fjalë kaq rrjedh­shëm, nuk dihet, edhe pse ajo kishte 8 klasë shkollë, përvoja e jetës me serbët e pabesë, i kishte dhënë shkollë mjaft…

Shkëmbi i tha më pas, se ajo ishe ngutur, dhe rrugës në autobus deri në shtëpi, s’bënë gjë tjetër veçse u zunë gjatë gjithë kohës. “Grua e trashë, po çdo e gjejë djalin? Ai djali jonë është…” – foli brutalisht Shkëmbi, si rrallë herë në jetën e tij, pasi ai nuk kishte dashur që danezët të fyheshin, e kesh­tu të prishnin marrëdhëniet me ta. “Po na mbajnë me bukë, dreqi e mori, nuk duhet t’ua kthejmë kështu… Asgjë nuk ka për ta gjetur djalin…” – u shpreh ai, ndonëse nuk ndjehej as ai i sigurtë për vërtetësinë e fjalëve që po thoshte.

Dhe çifti danez humbi si bora e parvjetme. Ata nuk u bënë më të gjallë, sikur të mos kishin qenë të njohur kurrë. “Më mirë kështu” – thoshte Shpresa me vete. “Qeni i do drutë shkurt!” – perifrazoi ajo në mendje një fjalë të urtë të zonës së saj. Kishte ndjerë pasiguri të madhe, sikur po ia marrin djalin, prandaj kishte reaguar ashtu.

* * *

Çlirimi filloi më pas të shkonte në kopsht. Ishte i këna­qur shumë, se atje kishte fëmijë të moshës së tij. Kur mbushi katër vjeç, Çlirimi zuri edhe një të “dashur”. Ajo e kishte em­rin Olia. Me Olian në gojë, ai rrinte gjithë ditën, kur kthehej në shtëpi…

“Babi, babi, Olia ka thënë se unë do i marr lodrat me vete…”

“Mirë, mirë,” ia kthente i ati, pa shumë vëmendje. Ai nuk ia prishte kurrë dhe Çlirimi e donte më shumë të atin se të ëmën, e cila e qortonte shpeshherë… Qeshnin e talleshin me të. Shkëmbit i dukej sikur djali po i ngjante atij, gjuetar.

“Kë do më shumë, babin apo Olian?” – e pyeta unë.
“Olian” – ma ktheu ai pa hezitim…

“O dreq i keq, ta morën djalin Shkëmb”, u ktheva unë nga Shkëmbi duke qeshur. Ai nuk u ndje mirë. Nuk shfaqi ndonjë shenjë hareje…

“Të fusin femrat nën këmbë, këta danezët…”, qesha unë përsëri me Shpresën e Shkëmbin, ndërkohë që Çlirimi luante më tej në dysheme me vinçin e tij “Uuuuu… Uuuuu…” Asnjëri prej tyre nuk foli. Pas pak Shpresa nuk duroi e tha:

“Sa të poshtër janë ata punonjëset e kopshtit. Ia kanë larguar djalit të gjithë fëmijët dhe askush nuk dëshiron të luajë me të. Kur isha dje në kopsht, edukatorja e thirri djalin me emrin Çlirim Dugolli, dhe unë iu ktheva: A të kam thënë të mos ia përmendësh atë mbiemër?! Bushtra e keqe…”

“E po kështu ju kanë ardhur punët.” – u përpoqa unë të sqaroj situatën. Pastaj u ktheva nga Shkëmbi dhe i thashë:

“Po pse nuk provoni ta adaptoni? Sikur e keni lënë pas dore këtë punë?”
“Po ajo avokatja thotë se jemi të moshuar dhe nuk mund ta adoptojmë… Presidiumi i Kopenhagës nuk pranon adoptime për prindër në një moshë të tillë sa tonën…”

“Nuk më besohet,” – ia ktheva unë. “Ju keni marrë një fëmijë nga familja e vëllait të Shpresës, unë nuk shoh asnjë pengesë për ta adaptuar atë. Për më tepër, fëmija jeton me ju dhe ndihet sikur ju jeni prindërit e tij të vërtetë…”

“Po mirë pra, a shkojmë bashkë në Presidiumin e Kope­nhagës dhe pyesim për këtë?”

Dhe ashtu bëmë. Të nesërmen paradite shkuam në Presidium dhe u takuam me një zonjë rreth të dyzetepestave. Ajo na sqaroi se nuk ka asnjë pengesë ligjore…

“A jeton fëmija me prindërit, që duan ta adaptojnë?” – pyeti ajo.
“Po!” – ia ktheva unë.

Atëherë ajo sqaroi se duhet të plotësoheshin formularët e duhur, duhet që të merreshin dëshmitë nga prindërit biolo­gjikë, certifikatën familjare, e dokumente të tjera, që duhen në këtë rast, për adoptimin e një fëmije, në bazë të ligjeve daneze.

“I kam të gjitha” – i tha Shkëmbi, pastaj vazhdoi “Avok­atja ka provuar ta përgatisë lëndën një herë për adoptim, por nuk e di pse ajo e pati lënë. Pati nxjerrë si problem moshën.”
“Jo, mosha nuk luan ndonjë rol në këtë rast!” – tha punonjësja e Presidiumit të Kopenhagës. Atëherë kush po e pengonte Shkëmbin që të adoptonte djalin e tij?!

* * *

Një zot e di se si kryhen punën në Kopenhagë. Qyteti qëndron si i ngulur mbi ujë dhe uji shpeshherë mbulon sipër­faqe tokash përreth. Kështu duket se njerëzit e kanë zhvillu­ar qenien e tyre mbi atë ishull… Ta fusin ujin nën rrogoz, pa e ndjerë… Duket sikur kanë antena dhe merren vesh si me shenja me njëri-tjetrin.

Shkëmbi shkoi më pas tek avokatja Birthe, që të merr­te dokumentet e duhura, dhe t’ia çonte Presidiumit të Kopen­hagës, ku iu premtua, se pas kërkesës, duhej të priste 3-6 muaj dhe do të merrte përgjigje për adoptimin, që donte të bënte.

Ishte vjeshtë e vitit 2002. Çlirimi kishte hyrë për pesë. Pasi kontaktoi avokaten Birthe, ajo i tha Shkëmbit se i kish­te arkivuar dokumentet e adoptimit dhe ai duhej të priste që t’ia dërgonte me postë, kur ajo të kishte kohë, për të hyrë në arkiv e për t’i marrë ato.

Shumë shpejt pas kësaj, Shkëmbi bashkë me të shoqen filluan të ndiheshin keq. Në mëngjes zgjohej mirë, pasi pinte një kafe, nisej bashkë me të shoqen në një furgon të përdorur, që kishin blerë dhe çonin më parë djalin në kopsht, pastaj shkonin secili në shkollë. Shpresa për të mësuar gjuhën, ndërsa Shkëmbi merrej me mësimin e zanatit të zdrukthë­tarit. Dora i vinte të bënte shumë punë si mjeshtër, dhe meqë e kishte pranuar se në Kopenhagë ai ishte një zero me xhufkë për shkollën që kishte, atë e kishin çuar në një kurs zdruk­thëtarie. Ndërkohë që Shpresa, zihej herë pas here me ato mësueset e gjuhës, të cilat i rrisnin pa të drejtë mungesat në shkollë dhe pastaj e mbesnin në klasë.

Me qëllim që Çlirimin ta çonin në kopsht, Shpresën nuk e kishin lënë në shtëpi, i prisnin edhe ndihmën sociale, po të mos shkonte në shkollë për gjuhën daneze.

Në mbrëmje, si Shkëmbi, ashtu edhe Shpresa ndjehe­shin keq. Një tension shqetësues i kalonte nga shpina, teksa rrinte në divanin e tij përballë televizorit, dhe ndërsa shtri­hej që të pushonte më mirë me kokën mbështetur në shpino­ren e divanit, shqetësimi i kalonte në qafë e në kokë.

Kur e pashë unë pas disa kohësh në atë gjendje, ai më sqaroi se ndjehej mjaft keq. Sytë kishin filluar t’i buçateshin dhe ndjehej i dërrmuar.

“Kjo gjë ndodh vetëm në darkë,” më sqaroi ai. “Tension, a zoti e di se çfarë është… edhe aparati elektronik i tensionit na është prishur… Jemi sëmurë të dy, bashkë me gruan… asnjëherë nuk na ka ngjarë kështu” – fliste ai ngadalë, duke shprehur një dyshim të brendshëm.

Unë hyra për një kafe në shtëpinë e tij, dhe u ula në divanin përballë televizorit. Një lëvizje “bërrrrr… bërrrrr…” e lehtë më qarkulloi nga këmbët në kurriz, sikur po lëviznin miza brenda qelizave të mia nervore në pjesën e muskujve në mes të shpatullave…

Kishte tre muaj që kur pronari i banesës i kishte kër­kuar Shkëmbit të dilte nga shtëpia, pasi ai donte ta përdorte apartamentin për vete. Kjo ndodhi fill pas bisedës së tij me avokaten Birthe për adoptimin. Por Shkëmbi i kujtonte atij kontratën. Kur dola jashtë, Shkëmbi më përcolli deri tek ma­kina, dhe më tregoi se njëri nga fqinjët i kishte thënë, se pro­nari i apartamentit donte ta shiste atë. Gjatë rrugës i thashë:

“Energji të çuditshme çlirohen nga divani! Mos rri në mbrëmje në divan, pasi dikush duhet të ketë bërë ‘magji të zezë’…” Ai pa me dyshim nga unë dhe po lexonte në fjalët e mia, atë që kishte dyshuar prej kohësh…

Pas dy-tre javësh, ai me të shoqen kishin lënë kohë, që të kontrolloheshin në spitalin e Amagerit. Dolën mirë, dhe u gëzuan shumë pasi mjeku u tha se nuk vuanin nga asgjë, as tension i lartë dhe asgjë tjetër shqetësuese. Por Shkëmbi, bashkë me të shoqen dhe të birin e tyre të pa-adoptuar ako­ma, u detyruan të jetonin më pas, për më shumë se një vit në dhomat e një hoteli, ku i çuan autoritetet komunale, në pritje të gjetjes po nga komuna të një banese tjetër. Në fillim, u gjetën një banesë të keqe dhe Shpresa nuk e pranoi, pastaj i çuan diku në periferi, ku u detyruan të pranonin, pasi ishte edhe oferta e fundit… Gjëra të çuditshme po u ndodhnin gra­dualisht, dhe atyre u shkoi mendja, se danezët nuk qenkan më të mirë se serbët, vetëm se përdorkan metoda të tjera.

Kur e takova për herë të fundit mikun tim Shkëmb Gja­kova, ai kishte ndryshuar pak. Ndjehej i lodhur, dhe disi më i mplakur, dhe nuk i bëhej më të bënte ndonjë punë. Edhe disa projekte që kishte nisur në Shqipëri, nuk i bëhej t’i ndiq­te. Dolëm paksa të shëtisnim në qendër të Kopenhagës, dhe ai shprehu dëshirën të shkonim për të parë Metronë e re të Kopenhagës, e cila sapo kishte përfunduar një pjesë të saj. Çlirimin nuk e kishte adoptuar ende, nuk kishte energji t’i hynte përsëri asaj pune. Për më tepër, avokatja Birthe nuk ia kishte dërguar fare dokumentet e kërkuara, pavarësisht premtimit të bërë. Danezët siguruan kështu një ushtar të ri për sistemin e tyre social…

“Një kryevepër arti. Kanë para këta dreqër…”, –  përsë­riste Shkëmbi herë pas here, duke zbritur poshtë me ashen­sor në tunelin e metrosë…
“Punojnë i gjithë populli si milingonat, pa marrë as­gjë…” – ia ktheva unë disi provokueshëm…
“Po edhe Amerika, një lloj është… Jeta atje transfor­mohet në dollarë…” – vazhdoi ai.
“Të paktën punon për vete… e jo për komunën… je i lirë…”- vazh­dova unë.
“Eh, kjo mola daneze…” – psherëtiu ai.
“Edhe shkëmbin e Kosovës e bren nga poshtë…” – fola unë si me vete…

________________________
Arben Çokaj, 26.08.2003